काठमाण्डौ, ३१ भाद्र – कुनै समय तीव्र पूर्वाधार विकास र बलियो वृद्धिले चिनिएको आर्थिक मोडेलबाट प्रेरित भएको चीनले आफूलाई संकट र अनिश्चितताका संकेतहरू सामना गरिरहेको छ। चीनलाई गरिबीबाट बाहिर निकाल्ने र यसलाई विश्वव्यापी प्रसिद्धिमा पुर्याउने दृष्टिकोणले दरार देखाएको छ, जसले धेरैलाई राष्ट्रको भविष्यको मार्गबारे सोच्न छोडेको छ।
चीनले विकसित अर्थतन्त्रसँग जोडिँदै गर्दा फस्टाएको यो आर्थिक मोडल अब अत्यधिक ऋण र नयाँ पूर्वाधार परियोजनाहरूको अभावले चिन्ह लगाइएको परिदृश्यमा कम व्यवहार्य देखिन्छ। चीनका केही भागहरू अप्रयुक्त पुलहरू, खाली अपार्टमेन्टहरू, र लगानीमा घट्दो प्रतिफलको सामना गरिरहेका छन्।
चीनको प्रभावशाली आर्थिक डेटाको बावजुद, यी संकटका संकेतहरू दक्षिणपश्चिममा युनान जस्ता टाढाका प्रान्तहरूमा फैलिएका छन्, जहाँ चीनले आफ्नो ‘शून्य-कोभिड’ नीतिलाई अघि बढाए पनि अनावश्यक परियोजनाहरूमा महत्त्वपूर्ण लगानीहरू गरिँदै छन्।
अनुकुल जनसांख्यिकी र अमेरिका र उसका सहयोगीहरूसँग बढ्दो तनावका कारण चीन सुस्त विकासको युगमा प्रवेश गरिरहेको विज्ञहरू विश्वास गर्छन्। यसले विदेशी लगानी र व्यापारलाई खतरामा पार्ने मात्र होइन, चीनको दशकौं लामो आर्थिक उचाइमा सम्भावित टर्निङ प्वाइन्टलाई पनि संकेत गर्दछ।
अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले आगामी वर्षहरूमा चीनको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन वृद्धि ४ प्रतिशतभन्दा तल रहने प्रक्षेपण गरेको छ, जुन विगतको झण्डै दोहोरो अंकको वृद्धिबाट उल्लेखनीय गिरावट हो। लन्डनस्थित अनुसन्धान फर्म क्यापिटल इकोनोमिक्सले चीनको वृद्धिदर सन् २०१९ मा ५ प्रतिशतबाट २०३० सम्ममा २ प्रतिशतमा झर्ने प्रक्षेपण गरेको छ।
यस्तो परिदृश्यले सन् २०२० मा चीनको अर्थतन्त्रको आकारलाई सन् २०३५ सम्म दोब्बर बनाउने चीनको लक्ष्यमा बाधा पु¥याउनेछ। यसले विश्वको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्रको रूपमा अमेरिकालाई उछिनेको चीनको आकांक्षालाई असर गर्छ।
यद्यपि चीनको इतिहास आर्थिक पतनका भविष्यवाणीहरूले भरिएको छ जुन पूरा हुन असफल भयो, त्यहाँ एक सहमति छ कि देशले नयाँ वास्तविकताको सामना गरिरहेको छ जहाँ यसको पुरानो विकास विधिहरूले घट्दै गएको प्रतिफल दिन्छ। पूर्वाधारमा भारी लगानीको एक पटक सफल रणनीतिले अब अत्यधिक क्षमता र घट्दो प्रतिफलको चुनौती सामना गरिरहेको छ।
प्रभावशाली बृद्धि दर र कारखाना र यातायात सञ्जाल जस्ता कठिन सम्पत्तिहरूमा बढेको लगानीले विश्वव्यापी आर्थिक शक्तिगृहको रूपमा चीनको उदयलाई अधोरेखित गरेको भए पनि यी लगानीहरूले समयसँगै प्रतिफल घटाउन थालेका छन्। चीनको हालको लगानी-जीडीपी अनुपात बढेको छ, तर प्रतिफल घटिरहेको छ।
चीनको श्रमशक्ति घट्दै गएको छ र उत्पादकत्व वृद्धि घट्दै गएको छ। गत दशकमा उत्पादकता वृद्धिले जीडीपी वृद्धिमा कम योगदान गरेको छ। देशको भारी ऋणको बोझ, जसमध्ये धेरै जसो स्थानीय सरकारहरू र राज्यको स्वामित्वमा रहेका उद्यमहरूको काँधमा छ, दिगो स्तरमा पुगेको छ।
चीनको भविष्यको बाटोले थप विकसित अर्थतन्त्रहरूलाई प्रतिबिम्बित गर्दै उपभोक्ता खर्च र सेवा क्षेत्रतर्फ परिवर्तन गर्नुपर्ने हुन सक्छ। यद्यपि, यस्तो संक्रमणलाई जोखिमपूर्ण मान्ने केही नेताहरूमा यस दृष्टिकोणको बारेमा शंका छ। सरकारले सामाजिक सुरक्षा नेट र फाइदाहरू बढाएर मानिसहरूलाई बढी खर्च गर्न प्रोत्साहित गर्न आवश्यक हुन सक्छ।
चीनको नेतृत्व राज्यको हस्तक्षेप, अर्धचालक, विद्युतीय सवारी साधन र एआई जस्ता उद्योगहरूलाई बलियो बनाउनमा केन्द्रित छ। यी उद्योगहरूले बृद्धिमा योगदान पुर्याउन सक्छ, विज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन् कि तिनीहरू सम्पूर्ण अर्थतन्त्रलाई टिकाउन पर्याप्त नहुन सक्छन्।
चीनको आर्थिक विकासले यसको यात्राको मुख्य बिन्दुलाई चिन्ह लगाउँछ। राष्ट्रले परिवर्तनशील गतिशीलता, घट्दो प्रतिफल, र नवीनता र अनुकूलनको आवश्यकतासँग जुध्नुपर्छ। चीनले यी चुनौतिहरूलाई नेभिगेट गर्न खोज्दा सामाजिक स्थायित्व र राजनीतिक नियन्त्रणसँग आर्थिक विकासलाई सन्तुलनमा राख्ने कामको सामना गरिरहेको छ।