काठमाण्डौ, २० साउन – नोभेम्बर ५ मा हुने अमेरिकी राष्ट्रपतिको चुनावमा चीनलाई के कुराले चिन्तित बनायो? बेइजिङ आगामी चुनावमा पूर्व अमेरिकी राष्ट्रपति र रिपब्लिकन पार्टीका उम्मेदवार डोनाल्ड ट्रम्पको सम्भावित जितलाई लिएर निकै चिन्तित छ । यो ओहायोका ३९ वर्षीय सिनेटर जे डी भान्सको बारेमा पनि उत्तिकै चिन्तित छ, जसलाई डोनाल्ड ट्रम्पले अमेरिकी राष्ट्रपति चुनावमा आफ्नो दौडमा साथीको रूपमा छानेका छन्।
जापान टाइम्सका अनुसार सिनेटर भ्यान्सले ट्रम्पको “अमेरिका फर्स्ट” अडानलाई कडा पार्ने प्रतिनिधित्व गर्दछ र यसले थप दृढ चीन र प्रजातान्त्रिक ताइवानको समर्थनमा कडा लाइनलाई धकेल्न मद्दत गर्न सक्छ। ओहायोको मिडलटाउनबाट आएका भ्यान्सले यसअघि अमेरिकी वित्तीय बजारमा चिनियाँ पहुँचलाई प्रतिबन्ध लगाउन र अमेरिकी उच्च शिक्षालाई चिनियाँ प्रभावबाट जोगाउन कानुन बनाएका थिए। जुलाई १५ मा फक्स न्युजसँगको अन्तर्वार्तामा सिनेटर भान्सले चीन अमेरिकाका लागि सबैभन्दा ठूलो खतराभएको बताए। उनले यो पनि भने कि यदि ट्रम्प निर्वाचित भएमा रसिया र युक्रेनसँग वार्तालाप गर्न ‘यस कुरालाई द्रुत रूपमा नजिक ल्याउँदछ ताकि अमेरिकाले वास्तविक मुद्दामा ध्यान केन्द्रित गर्न सक्छ, जुन चीन हो।’ यसले बेइजिङलाई असहज महसुस गरेको छ।
चीनको विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता लिन जियानले जुलाई १६ मा नियमित पत्रकार सम्मेलनमा भने, ‘हामी सधैं अमेरिकी चुनावमा चीनलाई मुद्दा बनाउने पक्षमा छौं।’ ग्लोबल टाइम्स, चीनको एकमात्र ट्याब्लोइड अङ्ग्रेजी पेपर र चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको मुखपत्रले भन्यो कि चीनको कुटपिट सधैं अमेरिकी चुनावको विषय भएको छ र उम्मेदवारहरू “चीन बाज” को ठूलो हो भन्ने कुरामा एकअर्कासँग प्रतिस्पर्धा गर्छन्। बेइजिङ-वाशिंगटन डिसी सम्बन्धमा सिनेटर भान्सको चीन विरोधी अडानको असरबारे चिन्ता व्यक्त गर्दै ग्लोबल टाइम्सले थप भन्यो, “विदेश नीतिको सन्दर्भमा राष्ट्रिय हितलाई प्राथमिकतामा राखेर कडा अडान लिन सकिन्छ विचार जारी रहनेछ। भविष्यको नीतिगत छलफल र तर्जुमामा महत्वपूर्ण प्रभाव पार्छ।’ विश्वलाई थाहा छैन, तथापि, डोनाल्ड ट्रम्पले आफ्नो पहिलो राष्ट्रपति कार्यकालमा बेइजिङ विरुद्ध व्यापार युद्ध सुरु गरेपछि चीनको अर्थतन्त्र डगमगाउन थाल्यो।
जुलाई २०१८ र अगस्त २०१९ को बीचमा, अमेरिकाले चिनियाँ उत्पादनहरूमा $२५० बिलियन ट्यारिफ लगायो। सेप्टेम्बर २०१९ मा, राष्ट्रपति ट्रम्पले अमेरिकी फर्महरूलाई चीनबाट उत्पादन सार्न र अमेरिकामा थप उत्पादनहरू निर्माण गर्न आह्वान गरे। २०१७ देखि २०२१ सम्मको आफ्नो राष्ट्रपतिको कार्यकालमा, ट्रम्पले व्यापार, प्रविधिदेखि ताइवान र दक्षिण चीन सागर सम्मका लगभग सबै मुद्दाहरूमा चीनको औंलाहरूमा हाने।
यस वर्षको सुरुमा, उनले अमेरिकी हितको रक्षा गर्न चीनमा आफ्नो कडा अडान पुन: सुरु गर्ने वाचा गरे। फेब्रुअरी २०२४ मा CNBC सँगको एक अन्तर्वार्तामा, पूर्व अमेरिकी राष्ट्रपति र रिपब्लिकन पार्टीको अग्रपंक्तिमा निर्वाचित भएमा, उनले आफ्नो दोस्रो कार्यकालमा चिनियाँ सामानहरूमा ६०% वा माथिको शुल्क लगाउने बताए। ट्रम्पले इन्डो-प्यासिफिक क्षेत्रमा आफ्नो विस्तारवादी दावीमा बेइजिङ विरुद्ध समान रूपमा कडा अडान राख्नेछन्। आफ्नो पहिलो कार्यकालमा ट्रम्पले बेइजिङले आफ्नो काल्पनिक नाइन-ड्यास लाइन अन्तर्गत दक्षिण चीन सागरमा चीनको क्षेत्रीय दाबीलाई अस्वीकार गरेका थिए। उनले साउथ चाइना सीसँग सम्बन्धित मुद्दामा चीनको कुनै पनि सैन्य आक्रमणबाट फिलिपिन्सलाई बचाउने वाचा गरेका थिए।
वास्तवमा सन् १९५१ मा अमेरिका र फिलिपिन्सबीच भएको पारस्परिक रक्षा सन्धि (एमडीटी) अन्तर्गत दुवै देशले बाह्य आक्रमणकारीले आक्रमण गरेमा एकअर्कालाई सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन् । जो बिडेन प्रशासनले फिलिपिन्ससँग अमेरिकाको साझेदारीलाई थप बल प्रदान गर्यो। यो मनिलामा देख्न सकिन्छ कि अमेरिकाले दक्षिणपूर्वी एसियाली देशमा अवस्थित 5 सैन्य साइटहरू बाहेक सञ्चालन गर्न चार नयाँ सैन्य आधारहरू प्रस्ताव गरेको छ। दुई देशका सेनाले प्रशान्त क्षेत्रमा नियमित रूपमा संयुक्त अभ्यास गर्दै आएका छन्। यस वर्ष अप्रिल-मे महिनामा १६,००० भन्दा बढी अमेरिकी र फिलिपिन्स सैनिकहरूले फिलिपिन्सको सबैभन्दा उत्तरी टापु इटबायतमा बालिकाटन वार्षिक सैन्य अभ्यासमा भाग लिएका थिए, जुन ताइवानको सबैभन्दा दक्षिणी छेउबाट १५६ किलोमिटर टाढा छ।
अमेरिकी रक्षा विभागका अनुसार दुई देशहरू हाल सैन्य सूचना सम्झौताको सामान्य सुरक्षाको निष्कर्षमा छलफल गरिरहेका छन् जसले दुई देशका सेनाहरू बीच सूचना आदानप्रदानलाई सुदृढ बनाउनेछ। यसबाहेक, वाशिंगटन डीसी र मनिलाले फिलिपिन्स सेनाको आधुनिकीकरणमा सँगै काम गरिरहेको छ, अमेरिकी रक्षा विभागले भन्यो। ट्रम्प र उप-राष्ट्रपति पदका लागि उनको छनोट जे डी भान्सले नोभेम्बर 5 को चुनाव पछि विजय प्राप्त गरेमा उनीहरूको ध्यान इन्डो-प्यासिफिक क्षेत्र र चीनमा केन्द्रित हुने संकेत गरिसकेका छन्। यसको मतलब उनीहरूले जो बाइडेनको नेतृत्वमा इन्डो-प्यासिफिकतर्फको प्रशासनको दृष्टिकोणलाई निरन्तरता दिनेछन्। केही विश्लेषकहरूले तर्क गर्छन् कि ट्रम्पले जुन 25 मा ब्लूमबर्गसँगको अन्तर्वार्तामा ताइवानले अमेरिकालाई आफ्नो रक्षाको लागि तिर्नुपर्छ भने, यसको मतलब अमेरिका र स्व-शासक टापु बीचको सम्बन्ध दिने र लिनेमा आधारित छ भन्ने होइन।
अमेरिका आफ्नो रक्षा गर्न साधन र स्रोतहरू मार्फत ताइवानलाई समर्थन गर्न कानूनद्वारा बाध्य छ, तिनीहरू भन्छन्। समग्रमा, ट्रम्पले आफ्नो दोस्रो कार्यकालमा आर्थिक मोर्चा, प्रविधि र इन्डो-प्यासिफिकमा चीनलाई अस्तव्यस्त पार्ने सम्भावना उच्च छ। “ट्रम्पको विजयको सम्भावना चीनका अभिजात वर्गमा पनि बहसको विषय हो। उनीहरूलाई डर छ कि उसको ह्वाइट हाउसमा फिर्ताले सम्भावित रूपमा ठूलो आर्थिक लागतको साथ अझ तातो व्यापार युद्ध निम्त्याउनेछ,”द इकोनोमिस्टले भने।
तर, चीन ट्रम्पको सम्भावित विजयले देशको अर्थतन्त्रमा प्रभाव पार्ने मात्र होइन, आफ्नो सुरक्षामा रिपब्लिकन पार्टीका राष्ट्रपति पदका उम्मेदवारको विजयको नतिजाबाट पनि डराएको छ । “प्राथमिकताहरू चीनलाई विदेशी सुरक्षा र सैन्य हस्तक्षेपबाट सुरक्षित राख्नु हो, यो आर्थिक र आर्थिक रूपमा सुरक्षित छ भन्ने सुनिश्चित गर्नु हो,” हङकङ विश्वविद्यालयको समकालीन चाइना एन्ड द वर्ल्डको केन्द्रका फेलो ब्रायन वोङले सीएनएनलाई उद्धृत गरे। नेपाल पाना